ΠΡΟΣ: Υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δρ. Δ.-Μ. Μιχαηλίδου
ΚΟΙΝ: (σχετ.: πίνακας αποδεκτών)
ΘΕΜΑ: «Η ΠΟΣΓΚΑμεΑ ζητά την προστασία της οπτικής των δικαιωμάτων και τον σεβασμό της αρχής της ίσης μεταχείρισης των ατόμων με αναπηρία, που φέρουν παρεμφερείς ανάγκες και χαρακτηριστικά, στη νομοθέτηση διατάξεων για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό και τη διαχείριση των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης»
Αξιότιμη κυρία Υφυπουργέ,
Όπως γνωρίζετε, καθ’ όλη τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης της νόσου Covid-19, η ΠΟΣΓΚΑμεΑ, με την ιδιότητα του δευτεροβάθμιου οργάνου του αναπηρικού κινήματος που εκπροσωπεί τα άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο down, εγκεφαλική παράλυση, βαριές και πολλαπλές αναπηρίες και τις οικογένειές τους, μέσω των Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων στην ελληνική επικράτεια, παρακολουθεί αδιάλειπτα την εξέλιξη της δυσμενούς συγκυρίας που αφενός βιώνουν οι πολίτες της χώρας, αδιακρίτως, αφετέρου, όχι σπάνια, επηρεάζει δυσανάλογα τις ευάλωτες κατηγορίες των ως άνω πληθυσμών που εκπροσωπεί, παρεμβαίνοντας, όπου απαιτηθεί, για θέματα που τίθενται υπόψη της.
Σκοπός των παρεμβάσεών μας είναι η προσέγγιση της καθ’ όλα επιθυμητής αποτελεσματικότητας των μέτρων που θεσπίζονται από την ελληνική πολιτεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, με τρόπο που να μην αναδεικνύει μη αναστρέψιμα αρνητικά επακόλουθα για την ψυχοκοινωνική κατάσταση και σωματική υγεία των ατόμων αυτών, ούτε να καταστρατηγεί τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, υπό τους όποιους αυτονόητους περιορισμούς τα δικαιώματα αυτά ασκούνται στο πλαίσιο της ευμετάβλητης νέας πραγματικότητας.
Όπως, επίσης, γνωρίζετε, σε αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις, τόσο η ΠΟΣΓΚΑμεΑ, όσο και η ΕΣΑμεΑ, η τριτοβάθμια οργάνωση εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους στη χώρα και αναγνωρισμένος κοινωνικός εταίρος της ελληνικής πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας, τάχθηκαν εξαρχής υπέρ του γιγαντιαίου εγχειρήματος του εθνικού εμβολιαστικού προγράμματος, ως ισχυρό όπλο για τη θωράκιση της δημόσιας υγείας και πολυπόθητο ανάχωμα έναντι της νόσου και της οδυνηρής εμπειρίας που αυτή συνεπάγεται για το σύνολο της κοινωνίας. Εγχείρημα, το οποίο στήριξαν ένθερμα και εμπράκτως, αφενός με έγκαιρες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την προτεραιοποίηση στην εμβολιαστική κάλυψη των ατόμων με αναπηρία, των μελών των οικογενειών τους, των προσώπων που υποστηρίζουν τις ανάγκες τους, αφετέρου με στοχευμένες πρωτοβουλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πληθυσμών αυτών για εκούσιο εμβολιασμό.
Στην τρέχουσα προσπάθεια ανάσχεσης της πανδημίας και των επιπτώσεών της, η θέσπιση ζητημάτων υποχρεωτικού εμβολιασμού φυσικών προσώπων που παρέχουν ή/και λαμβάνουν υπηρεσίες σε δομές υγείας και κοινωνικής μέριμνας, μεταξύ των οποίων μονάδες και δομές φιλοξενίας και υποστήριξης ατόμων με αναπηρία, ανοικτής και κλειστής φροντίδας, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ (Ν.4820/2021, Φ.Ε.Κ. 130 Α’), αναπόφευκτα αποκτά πρόσθετο ενδιαφέρον και σημασία για τις πλευρές που άμεσα επηρεάζονται.
Επί του συγκεκριμένου ζητήματος και σε ό,τι αφορά την αποστολή και το πεδίο παρέμβασης της Ομοσπονδίας μας, οφείλουμε να διατυπώσουμε σοβαρές επιφυλάξεις για τις προβλέψεις του νομοθετήματος, κατά το μέρος που, με αυτές, εισάγονται περιορισμοί που δεν προστατεύουν επαρκώς την αρχή της ‘ίσης μεταχείρισης’ των ατόμων με αναπηρία, όπως και να επαναλάβουμε την προτροπή για την υιοθέτηση της οπτικής της δικαιωματικής προσέγγισης για τα άτομα αυτά κατά τη νομοθέτηση κάθε διάταξης που τα αφορά (Ν.4074/2012).
Ειδικότερα, θέτουμε σε προσοχή σας το γεγονός πως οι διατυπώσεις (κατ’ άρθρο 206, παράγραφος 1β. του Ν.4820/2021) για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό έναντι της Covid-19, μετά την παρέλευση της προβλεπόμενης προθεσμίας, αποκλειστικά, κάθε ‘νεοεισερχόμενου’ φιλοξενούμενου στις ανωτέρω μονάδες, πρωτίστως για εκείνες, στους κόλπους των οποίων παρέχονται υπηρεσίες και προγράμματα ανοικτής φροντίδας σε άτομα με αναπηρία που διαμένουν με τις οικογένειές τους, όπως τα Κ.Δ.-Η.Φ. ΑμεΑ, ΚΔΑΠ ΑμεΑ, συνιστούν (κατά παρέκκλιση των όσων προβλέπονται από το ελληνικό Σύνταγμα, τον Ν.4443/2016 , το άρθρο 5 του Ν.4074/2012 κ.α.):
(i) σοβαρό πρόσκομμα στην αποδοχή νέων ατόμων με αναπηρία στις εν λόγω δομές και κέντρα, (ii) αναιτιολόγητα διαφοροποιημένη μεταχείριση μεταξύ υφιστάμενων και δυνητικών ωφελούμενων, που αμφότερα δεν έχουν συμμετάσχει στον εκούσιο εμβολιασμό και (iii) δυσμενή διάκριση σε βάρος των δεύτερων, που υποτιμά την ουσία των πραγματικών περιστατικών, στον βαθμό που, παρά τη μέχρι πρότινος οριζόντια και καθολική εφαρμογή του προαιρετικού χαρακτήρα του εμβολιασμού, εφεξής θα αντιμετωπίζονται διαφοροποιημένα.
Σε κάθε περίπτωση, το σκεπτικό της συγκεκριμένης πρόβλεψης καθίσταται από την πλευρά μας δυσχερώς αντιληπτό, αν όχι ασύμπτωτο με τους στόχους που επιχειρεί να προσεγγίσει ο υποχρεωτικός εμβολιασμός στις μονάδες αυτές.
Ακόμη περισσότερο, η υποχρέωση συμμόρφωσης με αυτή, με το πέρας της θερινής περιόδου και την επανέναρξη λειτουργίας των δομών μη τυπικής, άτυπης εκπαίδευσης και υποστήριξης των ατόμων με αναπηρία, δυστυχώς συνεπάγεται την εμφάνιση κινδύνων για νέους φραγμούς και αποκλεισμούς για τη συγκεκριμένη κατηγορία προσώπων, από τη στιγμή που ο πληθυσμός των μη εμβολιασμένων με αναπηρία που εγγράφονται ή/και επανεγγράφονται στις δομές αυτές (λ.χ. σε ΚΔΑΠ ΑμεΑ), τίθεται σε μειονεκτικότερη θέση έναντι των υφιστάμενων, για τους/τις οποίους/ες, ασκώντας όμοια ευχέρεια, δεν έχει επίσης λάβει χώρα το εμβολιαστικό σχήμα.
Το ορατό αυτό ενδεχόμενο, με τις δυσμενείς συνέπειες που αναπόφευκτα θα επιφέρει σε επίπεδο αγωγής, εκπαίδευσης, κοινωνικοποίησης, ένταξης και αξιοπρεπούς διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα: αφενός, ωθεί την κατηγορία αυτή προς την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό, αφετέρου, μάλλον αποδυναμώνει περισσότερο τον στόχο της συμβολής της πολιτείας στη λήψη μεριμνών για τη συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία της ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας των ατόμων με αναπηρία, παρά αντιμετωπίζει ουσιώδη ζητήματα για την ανάσχεση της πανδημίας στους κόλπους λειτουργίας των συγκεκριμένων δομών και κέντρων.
Καταληκτικά, υπογραμμίζουμε πως, η ίση συμμετοχή στα δημόσια βάρη, εν προκειμένω στον υποχρεωτικό εμβολιασμό προσώπων σε κρίσιμες δομές υγείας και κοινωνικής μέριμνας, βασίζεται στον σεβασμό όλων, ως ίσων υποκειμένων, καθιστώντας μη επιτρεπτή κάθε αναιτιολόγητη διάκριση, ευνοϊκή ή δυσμενή για ορισμένα άτομα ή κατηγορίες ατόμων.
Συνεπώς, στο πλαίσιο των μέτρων για την ανάσχεση της πανδημίας, και όχι μόνο, η ανομοιόμορφη αντιμετώπιση προσώπων με αναπηρία, που συνιστούν κατηγορία με παρεμφερείς ανάγκες και χαρακτηριστικά και ασκούν το δικαίωμα πρόσβασης σε όμοιας φύσεως υπηρεσίες, μπορεί να εκληφθεί ως ‘επιλεκτική πρόνοια’, όταν βασίζεται σε κριτήρια που καταλήγουν να θέτουν τις συγκεκριμένες περιπτώσεις σε δυσμενέστερη θέση έναντι άλλων που βρίσκονται σε θέση συγκρίσιμη.
Κλείνοντας, αν η απόφαση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό φυσικών προσώπων σε δομές υγείας και κοινωνικής πρόνοιας βρίσκει έρεισμα σε στοιχεία που, μεταξύ άλλων, αναδεικνύουν ως κρίσιμες ομάδες – στόχους τους πληθυσμούς των μονάδων υποστήριξης ατόμων με αναπηρία (όπως ομολογεί το κείμενο της ανάλυσης των συνεπειών της ρύθμισης), προβληματισμό προκαλεί η απουσία συζήτησης για την επεξεργασία συναφών προβλέψεων και σε άλλες δομές, όπως της δημόσιας δευτεροβάθμιας ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. και ΕΝ.Ε.Ε.ΓΥ.-Λ., όπου εκ των πραγμάτων φοιτούν και ενήλικες μαθητές/τριες με αναπηρίες[1].
Κυρία Υφυπουργέ,
Από τη στιγμή που τα μέτρα δεν είναι πλέον οριζόντια, όπως στην αρχική φάση της πανδημίας, προβλέψεις που εγείρουν ζητήματα διακριτικής μεταχείρισης, πρέπει προσεκτικά να σταθμίζονται και να αιτιολογούνται οι επιλογές που προκρίνονται έναντι άλλων, έχοντας πάντοτε ως γνώμονα πως κανένα μείγμα μέτρων δεν επιτρέπεται να προσβάλλει ούτε το ανεκτό επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης, ούτε εκείνο της ισότιμης αντιμετώπισης των ατόμων με αναπηρία.
Αίτημα της Ομοσπονδίας μας είναι, η θέσπιση του επίμαχου μέτρου, όπως και κάθε μέτρου για την ανάσχεση της πανδημίας και τη θωράκιση της δημόσιας υγείας, από οποιαδήποτε πλευρά και αν λαμβάνεται, να μην παραβιάζει την αρχή της ισότητας, να μην οδηγεί σε άτομα διαφορετικών ταχυτήτων, να μην προκαλεί νέες απειλές και ρωγμές στη βάση της διασφάλισης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και της πρόσβασής τους σε ευκαιρίες εκπαίδευσης, φροντίδας και συμμετοχής τους στην κοινωνία.
Φρονούμε ότι η υιοθέτηση της οπτικής αυτής, χωρίς να αντίκειται στον σκοπό κάθε προωθούμενης ρύθμισης, συνάδει με τις πραγματικές περιστάσεις, εξομαλύνει τις διαχωριστικές γραμμές για την προσέγγιση συναφών αναγκών των ατόμων με αναπηρία που λαμβάνουν υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας, πρόσκειται δε στο πνεύμα των προβλέψεων του άρθρου 5 «Ισότητα και μη διάκριση» της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ (Ν.4074/2012), καθώς και του άρθρου 61 του Ν.4488/2017 (Φ.Ε.Κ. 137 Α’) σύμφωνα με το οποίο, κάθε νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούται να αφαιρεί υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους και να προάγει θετικά μέτρα για τη διασφάλιση της ισότιμης άσκησης των δικαιωμάτων των ΑμεΑ στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του.
Με την πεποίθηση ότι οι ανωτέρω επισημάνσεις θα βρουν πρόσφορο έδαφος και θα τύχουν της αναγκαίας εκτίμησης, παρακαλούμε να μας ενημερώσετε για τις απόψεις σας καθώς και τις ενέργειες στις οποίες προτίθεστε να προβείτε επί του θέματος.
Με εκτίμηση,
Για την ΠΟΣΓΚΑμεΑ,
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Ιωάννης Μοσχολιός
Η ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Φωτεινή Ζαφειροπούλου
[1] Παρότι εκφεύγει του πεδίου αρμοδιότητάς του Υπουργείου Εργασίας, σημειώνουμε πως αν τούτο επιχειρηθεί να ερμηνευθεί ως επιλογή ζωτικής ανάγκης προκειμένου να μην τεθούν σε διακινδύνευση οι πεπερασμένοι και απόλυτα αναγκαίοι ανθρώπινοι πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των σχολικών αυτών μονάδων, επανερχόμαστε στο ακανθώδες ζήτημα των χρόνιων ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό στις ΣΜΕΑΕ που εξακολουθητικά δυσχεραίνουν την πρόσβαση των μαθητών/τριών με αναπηρία στις υποχρεωτικού χαρακτήρα εκπαιδευτικές διαδικασίες, το οποίο επανακάμπτει και με αφορμή την παρούσα κρίση.
Πίνακας αποδεκτών:
Υπουργός Επικρατείας, κ. Γ. Γεραπετρίτης
Υπουργός Υγείας, κ.Β.Κικίλιας
Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, κ.Ν.Κεραμέως
Γεν. Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, κ. Γ. Σταμάτης
ΕΣΑμεΑ
Φορείς – Μέλη ΠΟΣΓΚΑμεΑ