ΠΡΟΣ: Υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ.Δ.Μ. Μιχαηλίδου
ΚΟΙΝ.:
- Γεν.Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Καταπολέμησης της Φτώχειας, κ.Γ.Σταμάτης
- Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ)
ΘΕΜΑ: «Επισημάνσεις της ΠΟΣΓΚΑμεΑ επί των διατυπώσεων της υπό διαβούλευση απόφασης του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας ΜοΠΠ από Ν.Π.Ι.Δ., μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με καταληκτική ημερομηνία υποβολής παρατηρήσεων την 13η/03/2022»
Αξιότιμη κυρία Υφυπουργέ,
Με το παρόν, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ), με την ιδιότητα του δευτεροβάθμιου οργάνου του αναπηρικού κινήματος, που εκπροσωπεί τα άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο down, εγκεφαλική παράλυση, βαριές και πολλαπλές αναπηρίες και τα ανήλικα άτομα με κάθε μορφής αναπηρία, μέσω των Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων στην ελληνική επικράτεια, σας κοινοποιεί τις παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν από την πλευρά της στον διαδικτυακό τόπο https://paidi.gov.gr/ (ημερομηνία υποβολής: 10/03/2022) αναφορικά με τις προβλέψεις που περιέχονται σε επιμέρους άρθρα της υπό διαβούλευση απόφασης του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με αντικείμενο: «Προϋποθέσεις Ίδρυσης και Λειτουργίας Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ) από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα».
Καταρχάς, η Ομοσπονδία αξιολογεί ως θετικό βήμα τόσο την επιχειρούμενη καθιέρωση ενός ενιαίου πλαισίου προδιαγραφών για τις ΜοΠΠ που λειτουργούν από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όσο και τον εκσυγχρονισμό και την προσαρμογή του λειτουργικού τους μοντέλου στα σύγχρονα δεδομένα, καθώς στην παρούσα φάση εμφανίζουν ανομοιογένεια ως προς τη φιλοσοφία και τον τρόπο λειτουργίας τους, με αρκετά ζητήματα να επαφίενται στην πολιτική κάθε μονάδας και αναπόφευκτα να επιτρέπουν περιθώρια διαφοροποιημένης, αν όχι διαισθητικής, αντιμετώπισης του ζητούμενου της προστασίας του δικαιώματος όλων των φιλοξενούμενων παιδιών στις ΜοΠΠ, με και χωρίς αναπηρία, να διαβιούν στις μονάδες και στην κοινωνία με αξιοπρέπεια, ίσες ευκαιρίες και ίσες επιλογές.
Αναντίρρητα εμφανείς στο συνολικό πνεύμα της απόφασης είναι μια σειρά από ουσιαστικές και εύστοχες διατυπώσεις που, ενδεικτικά, συντείνουν στον προσανατολισμό σε ένα περισσότερο ‘οικογενειακού μοντέλου’ παρέμβασης για την παιδική προστασία και φροντίδα, στη στόχευση στην αποϊδρυματοποίηση και την πολύπλευρη στήριξη για την ελάχιστη δυνατή παραμονή των παιδιών στις μονάδες, σε προβλέψεις για σειρά παροχών που προσβλέπουν στην ολόπλευρη ανάπτυξη του δυναμικού των παιδιών, στην ενθάρρυνση της επικοινωνίας με την οικογένεια αλλά και της ενεργούς συμμετοχής και έκφρασης γνώμης για τα θέματα που τα αφορούν, στη διαμόρφωση εξατομικευμένων πλάνων υποστήριξης, στην τήρηση μητρώων, στην ενίσχυση της εποπτείας των μονάδων και των παρεχόμενων υπηρεσιών κ.λπ.
Εντούτοις, θεωρούμε σκόπιμο να θέσουμε υπόψη σας ορισμένα σημεία σε επιμέρους άρθρα της υπό διαβούλευση απόφασης, που κατά κύριο λόγο αφορούν και υπαγορεύονται από τις πολλαπλές ανάγκες εξάρτησης της ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας που η Ομοσπονδία εκπροσωπεί, θέτοντας συνακόλουθα ζητούμενα αυξημένης υποστήριξης, τα οποία εκτιμούμε ότι δέον είναι να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω επεξεργασίας. Ειδικότερα:
Γενικές παρατηρήσεις / σχόλια:
Η αποτύπωση των θεσμικών προδιαγραφών για την ίδρυση και λειτουργία ΜοΠΠ από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα αποσκοπεί και υπαγορεύεται από την ανάγκη λήψης από την ελληνική πολιτεία των αναγκαίων μέτρων προκειμένου όλα τα παιδιά, με και χωρίς αναπηρία, που διαβιούν στις μονάδες αυτές να απολαμβάνουν την πλέον ολοκληρωμένη προστασία και το πλέγμα των ατομικών, κοινωνικών και συμμετοχικών δικαιωμάτων τους, που αντανακλώνται στο γράμμα και το πνεύμα πληθώρας διατάξεων της εθνικής νομοθεσίας, των Συμβάσεων των Η.Ε. για τα Δικαιώματα του Παιδιού και για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, καθώς και ευρωπαϊκών και διεθνών κειμένων για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το προφίλ και οι ανάγκες των παιδιών, με και χωρίς αναπηρία, στις συγκεκριμένες μονάδες, ουδόλως διαφοροποιούνται από εκείνες των παιδιών που διαμένουν / φιλοξενούνται σε λοιπές δομές παρεμφερούς αποστολής και προσανατολισμού (λ.χ. οι δομές στα συνιστώμενα ανά Περιφέρεια ΚΚΠ που φιλοξενούν παιδιά χωρίς αναπηρία όσο και παιδιά με χρόνιες παθήσεις και αναπηρίες, οι δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων αλλοδαπών, οι Στέγες Ανηλίκων των Εταιρειών Προστασίας Ανηλίκων που υπάγονται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, τα ιδρύματα εκκλησιαστικού δικαίου κ.α.), κατά την εκτίμηση της Ομοσπονδίας, ουσιαστικά δεν μπορεί να δικαιολογείται ούτε η έκδοση αλλεπάλληλων αποφάσεων με περιορισμένο πεδίο / εύρος εφαρμογής, ούτε η διακριτή κατηγοριοποίηση των ΜοΠΠ από το νομικό καθεστώς των φορέων τους, ούτε η διαφοροποιημένη εποπτεία και αρμοδιότητα για τη λειτουργία τους.
Ως εκ τούτου, παρότι σε αυτό το στάδιο είναι αποδεκτό το εγχείρημα αποσαφήνισης του πλαισίου λειτουργίας των ΜοΠΠ από τα ΝΠΙΔ, δεδομένης και της σημαντικής ανομοιομορφίας ως προς τον τρόπο λειτουργίας, τη φιλοσοφία και την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας, θεωρούμε πως, υπό το πρίσμα των ανωτέρω, μελλοντικά καθίσταται αναγκαία η εκπόνηση ενός ενιαίου και συμπεριληπτικού πλαισίου ελάχιστων προδιαγραφών λειτουργίας και πρακτικής, συμπεριλαμβανομένης της δεοντολογίας αναφορικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής των παιδιών που διαβιούν σε ΜοΠΠ, τόσο για τις δημοσίου όσο και για τις ιδιωτικού δικαίου μονάδες παιδικής προστασίας. Το εγχείρημα, αδιαμφισβήτητα, προϋποθέτει και μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα διαβούλευσης μεταξύ τόσο των σήμερα αρμόδιων Υπουργείων (Εργασίας, Μετανάστευσης και Ασύλου, Δικαιοσύνης κ.α.), όσο και όλων των φορέων που ενδιαφέρονται και ενασχολούνται, άμεσα ή έμμεσα, με την εξωοικογενειακή φροντίδα των ανηλίκων στη χώρα.
Προσέτι, παρά το γεγονός ότι στο περιεχόμενο της εν θέματι απόφασης αντανακλώνται οι βασικές αρχές της μη διάκρισης, της αφοσίωσης στο υπέρτερο συμφέρον του παιδιού, του δικαιώματος στην αξιοπρεπή διαβίωση, την ανάπτυξη, την πρόοδο, την αυτονόμηση, του σεβασμού στις απόψεις του κ.α., σε ό,τι αφορά τον παιδικό πληθυσμό πρόσθετης ευαλωτότητας, που η Ομοσπονδία εκπροσωπεί, εκείνο που δυστυχώς φαίνεται να πρυτανεύει είναι η προσέγγιση μιας ‘χαλαρής’ και ‘αποσπασματικής’ συμπερίληψης των ‘διαφορετικών αναγκών’ των παιδιών με αναπηρία στις εκφάνσεις της διαβίωσής τους στη ΜοΠΠ. Σε αυτή τη βάση, μεταξύ όλων των άλλων, σημειώνονται τα ακόλουθα:
Άρθρο 1: Ορισμός και σκοπός Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας (ΜοΠΠ)
Γενική παρατήρηση (ανεξαρτήτως ύπαρξης ή μη αναπηρίας): Ο ορισμός και σκοπός των ΜοΠΠ, όπως προδιαγράφεται στην απόφαση και αποδεκτά τεκμαίρεται ότι συνεκτιμά και τις σύγχρονες αιτίες απομάκρυνσης των παιδιών από το οικογενειακό τους περιβάλλον (λ.χ. περιπτώσεις πλημμελούς άσκησης γονεϊκών καθηκόντων έναντι των τέκνων κ.α.), όπως και τα σύγχρονα δεδομένα για την ανατροφή, τη διαπαιδαγώγηση, τη φροντίδα και τα δικαιώματά τους, φρονούμε ότι θα πρέπει πλέον να αντανακλάται και στους διακριτικούς τίτλους των ΜοΠΠ, εισάγοντας την πρόβλεψη για ανάκληση διατυπώσεων που μέχρι σήμερα διατηρούνται, όπως «ορφανοτροφείο», «φιλανθρωπικό ίδρυμα», «ορφανική στέγη» κ.λπ, που αφενός δεν εκφράζουν την πολυσύνθετη σχέση αιτίου – αιτιατού της σύγχρονης πραγματικότητας για την ανάγκη εξωοικογενειακής φροντίδας, αφετέρου δύνανται να λειτουργούν στιγματιστικά για τους/τις φιλοξενούμενους/ες ανηλίκους.
Παράγραφος 3: Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Ν.2101/1992), που αναφέρεται στην παράγραφο 3 του 1ου άρθρου, υπήρξε αναντίρρητα η πρώτη συνθήκη ανθρώπινων δικαιωμάτων που έκανε συγκεκριμένη αναφορά στην αναπηρία (άρθρο 2, για τη μη διάκριση) περιλαμβάνοντας ειδικό άρθρο για τα δικαιώματα και τις ανάγκες των παιδιών με αναπηρία (άρθρο 23), ως μέρος του παιδικού πληθυσμού με πρόσθετη ευαλωτότητα. Έκτοτε, ωστόσο, η επιθυμία παροχής της πλέον ολοκληρωμένης προστασίας στο παιδί με αναπηρία, αναγνωρίζοντάς το ως υποκείμενο δικαιωμάτων, ουσιαστικών και συμμετοχικών, και η κατοχύρωση του πλέγματος των ατομικών και κοινωνικών του δικαιωμάτων, αντανακλά το γράμμα και το πνεύμα και της Διεθνούς Σύμβασης των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (Ν.4074/2012), ιδίως του άρθρου 7, που θεωρούμε απαραίτητο να συμπεριλαμβάνεται ρητά στο σώμα της απόφασης.
Άρθρο 2: Δυναμικότητα και Ηλικιακές Ομάδες των ΜοΠΠ
Ηλικιακές ομάδες, παράγραφοι 2 & 3: Οι κατηγορίες ηλικιακών ομάδων ως δυνητικό στοιχείο διάκρισης των ΜοΠΠ (βρεφονηπιακή, παιδική, εφηβική ομάδα), συνεπάγονται (στην περίπτωση που εντός της ίδιας ΜοΠΠ δεν φιλοξενούνται παιδιά διαφορετικών ηλικιακών ομάδων) την υποχρεωτική ανάγκη μετακίνησης και τοποθέτησης των φιλοξενούμενων παιδιών σε διαφορετικές μονάδες κατά τη διάρκεια χρονικών μεταβάσεων στην ανήλικη ζωή τους.
Η διαφαινόμενη αυτή εκδοχή λόγω της συγκεκριμένης διάκρισης, μάλλον αποκλίνει από την επιστημονική και εμπειρική τεκμηρίωση για τα ζητήματα της παιδικής προστασίας, τα συμπεράσματα των οποίων συντείνουν στη θέση πως, στα πρώτα χρόνια της ζωής, η αστάθεια και η ασυνέχεια στην παιδική φροντίδα αντενδείκνυται για την παιδική ανάπτυξη και μπορούν να προδιαθέσουν ακατάλληλα τα παιδιά (διανοητικά, συμπεριφορικά, κοινωνικά) για τη μετέπειτα πορεία τους.
Στις περιπτώσεις δε παιδιών με αναπηρία, το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, και να αποβεί ιδιαίτερα επιζήμιο και με μη αναστρέψιμα αρνητικά επακόλουθα για την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση παιδιών ορισμένων κατηγοριών αναπηρίας (λ.χ. νοητική αναπηρία, Δ.Α.Φ.), αν ληφθούν ειδικά υπόψη οι ιδιαιτερότητές τους, όπως ενδεικτικά ο μεγάλος βαθμός εξάρτησης που έχουν από σταθερά περιβάλλοντα, ‘ρουτίνες’ και ‘πρόσωπα αναφοράς’, σε συνδυασμό με τις, σύμφυτες με την αναπηρία τους, δυσχέρειες στην επικοινωνία και στην προσαρμογή της συμπεριφοράς που παρουσιάζουν.
Άρθρο 4: Άδεια ίδρυσης και λειτουργίας
Παράγραφος 1, σημείο α): Αναφορικά με τον διακριτικό τίτλο της ΜοΠΠ κατά την αίτηση του ΝΠΙΔ, να λαμβάνονται υπόψη οι γενικές παρατηρήσεις που προεκτέθηκαν επί του άρθρου 1 της απόφασης.
Παράγραφος 1, σημείο ζ): Εφόσον σύμφωνα με το άρθρο 1, παρ.3 «η παρεχόμενη φροντίδα γίνεται χωρίς διάκριση ως προς [...] τυχόν αναπηρία», στο πλαίσιο του καθολικού σχεδιασμού, θα πρέπει επίσης να αποτυπώνεται η προσβασιμότητα των εγκαταστάσεων της ΜοΠΠ, στο σύνολό τους, για άτομα με αναπηρίες. Ως εκ τούτου, προτείνεται η συμπλήρωση απαίτησης, όπου: ‘Κατά την υποβολή των σχεδίων της προς αδειοδότηση κτιριολογικής μονάδας οφείλεται να είναι σαφής η προσβασιμότητα της ΜοΠΠ για άτομα με αναπηρίες σύμφωνα με τον Ν.4067/2012 και τους ισχύοντες κανονισμούς. Σε περίπτωση που η άδεια δόμησης της προς αδειοδότηση κτιριολογικής μονάδας εμπίπτει σε θεσμικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο απαιτείται υποβολή μελέτης προσβασιμότητας ή σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση έχει συνταχθεί μελέτη προσβασιμότητας και έχει εγκριθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες, τότε η εν λόγω μελέτη υποβάλλεται προς διευκόλυνση των διαδικασιών αδειοδότησης’.
Παράγραφος 1, εδ. VI, σημείο ιγ) ή/και παράγραφος 2: Προκειμένου να μην επιβαρύνονται τα ΝΠΙΔ κατά τη διάρκεια των εκ των προτέρων ελέγχων και να αποφευχθεί, τα τυχόν γραφειοκρατικά προσκόμματα ή/και φαινόμενα καθυστερήσεων, να επιδράσουν αποθαρρυντικά στο ευκταίο ζητούμενο ενίσχυσης του πλέγματος εξωοικογενειακής φροντίδας μέσω της αδειοδότησης νέων μονάδων από ΝΠΙΔ, προτείνεται να προβλέπεται η δυνατότητα ισχύος της μισθωτικής σύμβασης (υπό σημείο ιγ) εδ. VI, δικαιολογητικό) να τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της έκδοσης άδειας λειτουργίας του προς μίσθωση ακινήτου.
Για τον ίδιο λόγο, θεωρούμε απαραίτητο να προβλέπεται και να διατίθεται σε γνώση των ενδιαφερόμενων μερών, συγκεκριμένο και στενό χρονοδιάγραμμα, εντός του οποίου οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας υποχρεούνται να ολοκληρώνουν τις διαδικασίες αδειοδότησης των ΜοΠΠ, συμπεριλαμβανομένης της αυτοψίας που διενεργείται από την Επιτροπή Καταλληλότητας (παράγραφος 2). Ενδεχόμενη μελλοντική εξέταση και του ενδεχομένου απλούστευσης των διαδικασιών αδειοδότησης, λογίζεται επίσης ως θεμιτή, ώστε να απελευθερωθούν πόροι της δημόσιας διοίκησης, που είναι ούτως ή άλλως πεπερασμένοι, προς την κατεύθυνση της προσφορότερης επικέντρωσης στους μετέπειτα ελέγχους λειτουργίας και εποπτείας των μονάδων, που είναι και πιο ουσιαστικοί.
Άρθρο 7: Διαμόρφωση εσωτερικών και εξωτερικών χώρων
Παράγραφος 2.1. Χώροι ύπνου, σημεία β) και γ): Προς αποφυγή παρανοήσεων και καθώς διακρίνονται ορισμένες διαφοροποιήσεις, τα ηλικιακά όρια διάκρισης για τους χώρους των ΜοΠΠ που εξυπηρετούν φυσικά πρόσωπα εντασσόμενα στην παιδική ηλικιακή ομάδα και την εφηβική ηλικιακή ομάδα θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται απόλυτα με τις ηλικιακές διακρίσεις που αναφέρονται στο άρθρο 2: «Δυναμικότητα και Ηλικιακές Ομάδες των ΜοΠΠ». Η παρατήρηση, ωστόσο, διατυπώνεται υπό τις επιφυλάξεις για τις συνέπειες της δυνητικής διάκρισης των ΜοΠΠ ανά ηλικιακή ομάδα, που προεκτέθηκαν επί των διατυπώσεων του άρθρου 2.
Περαιτέρω, θεμιτό είναι η απαίτηση για τη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων να μην οδηγήσει σε υποχρεωτική απομάκρυνση παιδιών που ήδη διαμένουν σε ΜοΠΠ, λόγω υπέρβασης του μέγιστου επιτρεπόμενου αριθμού στους οικείους χώρους, στην περίπτωση που οι υφιστάμενες ΜοΠΠ αδυνατούν εντός ενός (1) έτους να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους προς τις διατάξεις της απόφασης (άρθρο 18 «Μεταβατικές διατάξεις»). Ως εκ τούτου, κρίνουμε αναγκαία την περαιτέρω επεξεργασία της πρόβλεψης ούτως ώστε να παρέχονται επαρκείς εγγυήσεις για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του συνόλου των ήδη φιλοξενούμενων παιδιών στις ΜοΠΠ (επιπρόσθετα των προβλεπόμενων εξαιρέσεων της παραγράφου 3 του άρθρου 18).
Παράγραφος 2.7. Χώροι ειδικής φροντίδας: Σε ό,τι αφορά τους προβλεπόμενους χώρους και υποδομές, στο σύνολό τους, διατυπώνονται επιφυλάξεις για το κατά πόσο έχει εκτιμηθεί ότι το πεδίο καλύπτει τις απαιτήσεις για το σύνολο των δυνητικά ωφελούμενων πληθυσμών των ΜοΠΠ. Επί παραδείγματι, φαίνεται να παραγνωρίζονται λ.χ. οι ενδεδειγμένες παράμετροι προστασίας και διαβίωσης όσον αφορά τα παιδιά με νοητική αναπηρία, αναπτυξιακές διαταραχές και άλλες αναπηρίες, που απαιτούν ειδικές προβλέψεις για υποδομή και εξοπλισμό και για τα οποία οι κατάλληλα εξειδικευμένες δομές σήμερα εκλείπουν.
Ενδεικτικά και μόνο, σε περιπτώσεις φιλοξενίας παιδιών και εφήβων με ψυχικές διαταραχές / αναπηρίες παιδιών και εφήβων (Νοητική Αναπηρία, Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος - ΔΑΦ κλπ) θεωρούμε αναγκαία την πρόβλεψη και προτείνουμε τη συμπερίληψη (συμπλήρωση περίπτωσης γ.) «Αίθουσας αποκλιμάκωσης / αποφόρτισης», η οποία είναι ένας ασφαλής, ήσυχος χώρος με επένδυση δαπέδου και τοίχου, για χαλάρωση και αποφυγή κατάρρευσης του παιδιού με νοητική αναπηρία ή/και ΔΑΦ, όταν κατακλύζεται από αίσθημα υπερδιέγερσης. Η αίθουσα θεωρείται αναγκαία, ιδιαίτερα λόγω της έλλειψης δυνατότητας παροχής - εντός της δομής - άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης στις περιπτώσεις που ένα παιδί βρίσκεται σε κατάσταση υπερδιέγερσης.
Άρθρο 9: Προϋποθέσεις και δικαιολογητικά τοποθέτησης σε ΜοΠΠ
Το γεγονός ότι το πνεύμα και οι προβλέψεις του άρθρου 9, που προδιαγράφουν τον τρόπο τοποθέτησης ανηλίκων στις ΜοΠΠ, δεν συνεπάγονται αποκλεισμούς για τα παιδιά με αναπηρία, δεν φαίνεται από μόνο του επαρκές για να διαφυλάξει, ταυτόχρονα, θεσμικά την προστασία τους στο στάδιο της τοποθέτησής τους στις μονάδες αυτές.
Στην πράξη, σήμερα, το δικαίωμα της πρόσβασης των παιδιών με αναπηρία στην εξωοικογενειακή φροντίδα, που παρέχεται από τις μονάδες παιδικής προστασίας, τείνει κατά κόρον να παραβλέπεται, επισκιάζεται ή παραβιάζεται. Η διαπίστωση αυτή εξαρτάται εν πολλοίς από τις δυνατότητες και την πολιτική που μια μονάδα μπορεί να ακολουθεί, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην παρούσα φάση οι ΜοΠΠ, ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στο σύνολό τους, λόγω πεπερασμένων πόρων, υλικών και ανθρώπινων (λ.χ. εξαιτίας υποχρηματοδοτήσεων, γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας, περικοπών στις επιχορηγήσεις κ.α.), που καθιστούν δυσχερή, αν όχι ανέφικτη, τη διασφάλιση θέσεων, πρωτίστως όταν πρόκειται για παιδιά με αυξημένες ανάγκες και απαιτήσεις λόγω προβλημάτων υγείας, διαταραχών συμπεριφοράς, νοητικής αναπηρίας κ.λπ.
Ως εκ τούτου, θεωρούμε απαραίτητη την περαιτέρω επεξεργασία του άρθρου, με την εισαγωγή πρόσθετων προβλέψεων, εγγυήσεων και διασφαλίσεων που θα πλαισιώνουν, με συγκεκριμένα κριτήρια, όρους, προϋποθέσεις και μέτρα στήριξης των μονάδων, την τοποθέτηση των παιδιών με αναπηρία στις ΜοΠΠ και την προστασία του δικαιώματός τους στην πρόσβαση στην παρεχόμενη φροντίδα σε ίση βάση με τον υπόλοιπο παιδικό πληθυσμό.
Άρθρο 11: Δικαιώματα και παρεχόμενες υπηρεσίες
Στο σημείο β) του άρθρου 11, θεωρούμε σκόπιμο να συνεκτιμώνται και οι υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την ψυχοκινητική και σωματική ανάπτυξη των βρεφών, νηπίων, παιδιών, εφήβων με αναπηρία, διευρύνοντας τη διατύπωσή του ως εξής: «β) Να εξασφαλίζουν πλήρη ιατροφαρμακευτική και θεραπευτική φροντίδα και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και αποκατάστασης». Η προσθήκη βρίσκεται σε σύμπνοια και με την προβλεπόμενη υποχρέωση των ΜοΠΠ να καλύπτουν εξειδικευμένες ανάγκες των παιδιών με κατάλληλες ειδικότητες, ακόμη και στην περίπτωση που δεν είναι πάγιες και διαρκείς (άρθρο 13).
Άρθρο 13: Στελέχωση ΜοΠΠ
Αναφορικά με τη στελέχωση που προβλέπεται, σημειώνονται τα ακόλουθα:
- Με δεδομένο πως ο ελάχιστος αριθμός φιλοξενούμενων στις ΜοΠΠ εκκινεί από τα τέσσερα (4) φυσικά πρόσωπα (άρθρο 2), ο αριθμός και οι προβλεπόμενες ειδικότητες προσωπικού, εγείρουν ζητήματα βιωσιμότητας για τις μικρότερες ΜοΠΠ, στο πλαίσιο λειτουργίας των οποίων προδιαγράφεται ως πρακτικά αδύνατο να εξυπηρετηθούν οι απαιτήσεις. Συνεπεία τούτου, μάλλον καθίσταται επισφαλής η λειτουργία των ‘οικογενειακού τύπου’ μονάδων, που είναι περισσότερο ευκταία έναντι εκείνων που προσιδιάζουν σε μοντέλα ‘ιδρυματικού τύπου διαβίωσης’, για τις οποίες θα πρέπει να προβλέπονται πρόσθετες διασφαλίσεις και μέτρα στήριξης της λειτουργίας τους.
- Η αναφερόμενη αναλογία ενός κοινωνικού επιμελητή – φροντιστή πρόνοιας ανά 10 παιδιά για την πρωινή βάρδια (στην παιδική ηλικιακή ομάδα) και ανά 15 παιδιά για την πρωινή βάρδια (στην εφηβική ηλικιακή ομάδα), όπως και οι προβλέψεις για τις λοιπές βάρδιες, δεν λογίζεται ως επαρκής και ρεαλιστική για τις ανάγκες φροντίδας παιδιών και εφήβων με αναπηρία, που χρήζουν υψηλότερο επίπεδο υποστήριξης. Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη ενίσχυσης της αναλογίας αυτής, σε ευθεία συσχέτιση και εξάρτηση με το σύνθετο των αναγκών των παιδιών με αναπηρία, για τις περιπτώσεις όπου συντρέχει περίπτωση.
Άρθρο 14: Εθελοντισμός
Για την εγγυητική λειτουργία του καθόλα θεμιτού και ουσιώδους κανονιστικού πλαισίου που εισάγεται για την εθελοντική απασχόληση στις ΜοΠΠ, με σαφές πλαίσιο αρχών και διαδικασιών για το εύρος του ρόλου, την επιλογή, την εκπαίδευση, την τήρηση της δεοντολογίας, την εποπτεία και την αξιολόγηση του εθελοντικού έργου, προτείνεται περαιτέρω η έγκριση από το Δ.Σ. των ΜοΠΠ ‘Κανονισμού Συνεργασίας Εθελοντών/ντριών’, ως μέρος του ευρύτερου εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, που υποβάλλεται ως δικαιολογητικό στην αδειοδοτούσα υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας, κατ’ άρθρο 4. Στον κανονισμό, θα καθορίζεται το πλαίσιο και οι δυνητικές δράσεις των εθελοντών/τριών, καθώς και κάθε άλλη λεπτομέρεια που αφορά στην οργάνωση του παρεχόμενου εθελοντικού έργου και στις σχέσεις μεταξύ εθελοντών/ντριών και μονάδας (περιλαμβανομένων των προγραμμάτων εκπαίδευσης και αξιολόγησης του εθελοντικού έργου, των εκατέρωθεν συμβατικών δεσμεύσεων του άρθρου 14, παρ.4, της ασκούμενης εποπτείας από τον Κοινωνικό Σύμβουλο του άρθρου 16, όπως και των διατάξεων λ.χ. του ν.4873/2021 που διέπουν την εθελοντική απασχόληση).
Άρθρο 18: Μεταβατικές διατάξεις
Το μεταβατικό χρονικό περιθώριο του ενός (1) έτους που παρέχεται στις υφιστάμενες ΜοΠΠ ώστε να προσαρμόσουν τη λειτουργία τους στις διατάξεις της απόφασης (παράγραφος 2), με τις όποιες εξαιρέσεις προβλέπονται, λογίζεται ως εξαιρετικά στενό, πρωτίστως από τη στιγμή που μπορεί να υπονομεύσει τη διαμονή των ήδη φιλοξενούμενων παιδιών στις μονάδες, λόγω πιθανής αδυναμίας προσαρμογής των δομών στους οριζόμενους χρόνους. Συνεπώς, είναι θεμιτό να διερευνηθούν οι στοιχειώδεις δυνατότητες των υφιστάμενων μονάδων προς τούτο και εφόσον κριθεί αναγκαίο, να διευρυνθεί η προθεσμία προσαρμογής στις διατάξεις της απόφασης, για την αποτροπή του ανωτέρω απευκταίου ενδεχομένου (όπ.σχετ.παρατηρήσεις στην παράγρ.2.1 του άρθρου 7).
Κυρία Υφυπουργέ,
Οι ανωτέρω επισημάνσεις βρίσκονται σε σύμπλευση με την πρόθεση που αποδεκτά ομολογεί το άρθρο 1, παρ.3 της προωθούμενης απόφασης, ότι: «η παρεχόμενη φροντίδα γίνεται χωρίς διάκριση ως προς [...] τυχόν αναπηρία […]» που, για την επιτυχή της έκβαση, προαπαιτεί εύλογες προσαρμογές, λειτουργία μικρών δομών, με επαρκή και εξειδικευμένη στελέχωση, αυξημένη υποστήριξη και, όχι σπάνια, αποκαταστασιακό προσανατολισμό.
Υπό το πρίσμα αυτό, ανακαλώντας την έκβαση προηγούμενων προσπαθειών για θέματα που άπτονται της εξωοικογενειακής φροντίδας και προστασίας των παιδιών που απομακρύνονται από τους κόλπους των οικογενειών τους (λ.χ. την κατάργηση της υπ’ αριθμ.Δ27/οικ.34481/1526/08.10.2014 για τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας ΜοΠΠ από ΝΠΙΔ, μόλις τρεις μήνες μετά την έκδοσή της, λόγω προβληματισμών που προκλήθηκαν από αρκετές προβλέψεις της, σχέδιο νόμου για τις μονάδες μέριμνας νέων, που τέθηκε σε διαβούλευση το καλοκαίρι του 2019 χωρίς περαιτέρω συνέχεια), και αναγνωρίζοντας την περιπλοκότητα του εγχειρήματος για την πλέον ευάλωτη ομάδα του παιδικού πληθυσμού, εκφράζουμε την ανησυχία μας για την πιθανότητα συνέχισης μιας παράδοσης προθέσεων και ρυθμίσεων, στο πλαίσιο των οποίων τα δικαιώματα και η προστασία των παιδιών με αναπηρία, θα μετατεθούν για μια ακόμη φορά για διευθέτηση στο μέλλον.
Ευελπιστούμε ότι οι επισημάνσεις και οι προβληματισμοί μας θα τύχουν της προσοχής σας.
Με εκτίμηση,
Για την ΠΟΣΓΚΑμεΑ,
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Ιωάννης Μοσχολιός
Η ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Φωτεινή Ζαφειροπούλου