ΕΓΓΡΑΦΟ ΤΗΣ ΠΟΣΓΚΑμεΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ & ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΓΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΒΑΡΙΕΣ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ

Προς:       Υπουργό Κοινωνικής Συνοχής & Οικογένειας, κα Δ.Μ. Μιχαηλίδου

Κοιν:         (σχετ.: πίνακας αποδεκτών)            

ΘΕΜΑ: «ΠΟΣΓΚΑμεΑ: Καίρια ζητήματα ενίσχυσης της υποστηριζόμενης διαβίωσης και της κοινωνικής υποστήριξης για τα άτομα με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες»

Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία (ΠΟΣΓΚΑμεΑ), ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), αποτελεί, όπως γνωρίζετε, το δευτεροβάθμιο όργανο του αναπηρικού κινήματος, που εκπροσωπεί τα άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο Down, εγκεφαλική παράλυση, βαριές και πολλαπλές αναπηρίες και τις οικογένειές τους, μέσω των Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων τους στην ελληνική επικράτεια, και έχει ως αποστολή της την προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων τους.

Με τις ιδιότητές της αυτές, η ΠΟΣΓΚΑμεΑ επιθυμεί καταρχάς να σας μεταφέρει ευχές για μία γόνιμη και παραγωγική θητεία στο ευρύ και πολυδιάστατο έργο που έχετε εκ νέου αναλάβει στην κατεύθυνση της προστασίας πληθυσμιακών ομάδων αυξημένης ευαλωτότητας, μεταξύ των οποίων εντάσσονται και τα άτομα με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες.

Ταυτόχρονα, να διαβεβαιώσει ότι παραμένει - όπως και στο παρελθόν έχει πράξει - στη διάθεσή σας για κάθε πρόσθετη συμβολή και αξιοποίηση της εμπειρίας της Ομοσπονδίας μας στην πραγμάτωση πολιτικών και μέτρων που θα εξασφαλίζουν στα άτομα αυτά και στις οικογένειές τους, αξιοπρεπή διαβίωση, ενίσχυση της ποιότητας ζωής, ουσιαστική κοινωνική συμπερίληψη, ισότιμη μεταχείριση και αποδοχή χωρίς αποκλεισμούς.

Στο πλέγμα των υφιστάμενων πολιτικών και μέτρων για την επίτευξη της κοινής αυτής επιδίωξης, εντάσσεται, όπως γνωρίζετε, το ζήτημα της διασφάλισης της αδιάλειπτης λειτουργίας των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης (Σ.Υ.Δ.) καθώς και της ενδυνάμωσης και της διεύρυνσής τους, που αποτελεί την πλέον αξιόπιστη απάντηση στην κατεύθυνση της προώθησης της κοινωνικής ένταξης και της αξιοπρεπούς διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα, περιλαμβανομένης της πρόληψης του ιδρυματισμού, όπως και της σταδιακής αποϊδρυματοποίησης των ατόμων με βαριές αναπηρίες που διαβιούν σε δομές κλειστής περίθαλψης και φροντίδας.

Παρότι δε οι προβλέψεις της πρόσφατης Κ.Υ.Α. Αριθμ. Δ12γ/ΓΠ2502/21.02.2025[1] (Φ.Ε.Κ. 965/τ.Β’/04.03.2025) επιχείρησαν κάποιες θετικές τομές προς αυτή την κατεύθυνση, η εύστοχη αντιμετώπιση του ζωτικής σημασίας αυτού ζητήματος για τα άτομα με αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και τις οικογένειές τους, ρυθμιστικής αρμοδιότητας του Υ.ΚΟΙ.Σ.Ο. που πλέον υπηρετείτε∙ αναντίλεκτα δεν έχει καταλήξει σε οριστικές και επαρκείς λύσεις.

Ως προς το εφεξής ισχύον καθεστώς σημειώνονται τα προβλήματα που προκύπτουν και οι προβληματισμοί που απορρέουν από την εφαρμογή του, ζητώντας να τύχουν της αναγκαίας εκτίμησης και των αναγκαίων ενεργειών από την πλευρά του Υ.ΚΟΙ.Σ.Ο. για την αντιμετώπισή τους. Ειδικότερα:

Α. Πρόσθετες διατυπώσεις ή/και προώθηση παράλληλων μέτρων για την επίλυση του ζητήματος της αποζημίωσης των Σ.Υ.Δ. για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών σε υφιστάμενους/ες ενοίκους – δικαιούχους με αναπηρία που στερούνται ασφαλιστικής ικανότητας.

Με τη δημοσίευση της ως άνω απόφασης, το χρονίζον ζήτημα των αποζημιώσεων για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών σε ανασφάλιστα άτομα με αναπηρία που διαμένουν στις Σ.Υ.Δ. φαίνεται από τούδε να επιλύεται. Δυστυχώς, διαπιστώνεται ότι εκτός πεδίου εφαρμογής της απόφασης παραμένουν οι περιπτώσεις των ανασφάλιστων και άπορων ατόμων με αναπηρία για το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ήδη διέμεναν σε Στέγες, που λειτουργούν φορείς -  Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, συμβεβλημένες με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ., για τους/τις οποίους/ες η όποια αναδρομικότητα εφαρμογής της απόφασης δεν διακρίνεται στο σώμα της. 

Υπενθυμίζουμε πως, αρχής γενομένης από την ψήφιση του ν.4931/2022, η πρότερη εφαρμοζόμενη διαδικασία απόδοσης των αποζημιώσεων αυτών μέσω του ΟΠΕΚΑ (Φ.Ε.Κ. 2363/τ.Β’/16.06.2020), προσκρούει στις διατυπώσεις του άρθρου 65 του νόμου ο οποίος πλέον ισχύει, έχοντας καταστήσει απαγορευτική την καταβολή των νοσηλίων – τροφείων για τα ανασφάλιστα άτομα με αναπηρία στους δικαιούχους φορείς κοινωνικής φροντίδας – Σ.Υ.Δ., παρότι οι σχετικές υπηρεσίες συνέχισαν να παρέχονται αδιάλειπτα και με συνέπεια από την πλευρά τους, για διάστημα το οποίο δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί αμελητέο.

Η απουσία προβλέψεων για τη διευθέτηση του ζητήματος αυτού, έχει αφειδώς επισημανθεί από την Ομοσπονδία μας, γιγαντώνοντας όλα τα προηγούμενα χρόνια την ανησυχία μας για την εύρυθμη λειτουργία των Σ.Υ.Δ. στις οποίες εξυπηρετούνται οι περιπτώσεις αυτές, και διατηρώντας στο προσκήνιο το απευκταίο, αλλά υπαρκτό, σενάριο του κοινωνικού αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης των πλέον ευάλωτων - άπορων και ανασφάλιστων - ενοίκων τους, με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες.

Β. Επανεξέταση ή/και απαλοιφή των τιθέμενων χρονικών περιορισμών για τη λήψη κοινωνικών υπηρεσιών ανοικτής φροντίδας από τους/τις εξυπηρετούμενους/ες – ενοίκους σε Σ.Υ.Δ.

Σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 4 του άρθρου 4 της προαναφερθείσας απόφασης (ΦΕΚ Β’ 965): «Η ταυτόχρονη καταβολή αποζημίωσης βάσει της παρούσας και αποζημίωσης για συμμετοχή σε Κέντρο Διημέρευσης - Ημερήσιας Φροντίδας μέγιστης διάρκειας έως οχτώ (8) ωρών επιτρέπεται και δεν αποτελεί διπλή παροχή».

Ο χρονικός αυτός περιορισμός, τόσο κατά την εκτίμησή μας όσο και από την ανατροφοδότηση που λαμβάνουμε, απομακρύνεται από τις πραγματικές απαιτήσεις και συνθήκες λειτουργίας των Κ.Δ.-Η.Φ., τα προγράμματα των οποίων δύνανται να παρέχονται και πέραν των 8 ωρών ημερησίως, ώστε να καλύπτουν αρκούντως και χωρίς ασυνέχειες την παροχή οργανωμένων κοινωνικών υπηρεσιών, περιλαμβανομένης της μετακίνησης των εξυπηρετούμενων από και προς τις οικίες τους, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των υπηρεσιών διημέρευσης και ημερήσιας φροντίδας.

Η αναιτιολόγητη εισαγωγή – και κατ’ επέκταση η όποια διατήρηση – χρονικού ορίου στην πρόσβαση σε διαφορετικής φύσεως υπηρεσίες (διημέρευσης και ημερήσιας φροντίδας έναντι της υποστήριξης της διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία), θεωρούμε ότι αντιστρατεύεται τόσο την κοινή λογική όσο και το πνεύμα των αναγκών που εξέθρεψε το εκάστοτε πεδίο πολιτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Περαιτέρω, θέτει εμπόδια στην πρόσβαση των δικαιούχων ατόμων με αναπηρία σε ένα συμπληρωματικό και αναγκαίο πλέγμα υπηρεσιών για τις ανάγκες τους, και ανεπαρκώς εγγυάται την ίση και πλήρη υποστήριξη που δικαιούνται για αυτές, όπως υπαγορεύεται από τη φύση της αναπηρίας τους, σε σύμπλευση με τις σύγχρονες θεσμικές προτεραιότητες για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και τα όσα επιτάσσουν οι υπερνομοθετικής ισχύος συμβάσεις για την προστασία και την απόλαυσή τους.

Των ανωτέρω δοθέντων, και επειδή η διατήρηση της πρόβλεψης αυτής με την τυχόν επίκληση πρόφασης του δημοσιονομικού βάρους που συνεπάγεται η απόφαση απόσυρσής της, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη την υπέρμετρη σπουδαιότητα του ζητήματος της κοινωνικής συμπερίληψης σε σχέση με οικονομικής φύσεως θεωρήσεις και προσκόμματα, ζητάμε την απαλοιφή της οριζόμενης στάθμης των 8 ωρών για την πρόσβαση των ατόμων που διαβιούν σε Σ.Υ.Δ. στις υπηρεσίες διημέρευσης και ημερήσιας φροντίδας. Ενέργεια, που θα επιτρέψει με τη σειρά της την ορθολογική αποζημίωση των υπηρεσιών που παρέχονται συμφώνως με την κατά περίπτωση άδεια των Κέντρων, χωρίς αναίτιους φραγμούς και χωρίς την πρόκληση ασυνεχειών στην παροχή των υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Γ. Επαναδιαπραγμάτευση – αύξηση ύψους δικαιούμενων νοσηλίων – τροφείων για τα άτομα με βαριές αναπηρίες και αυξημένες ανάγκες υποστήριξης που διαβιούν σε Σ.Υ.Δ. και τα άτομα που λαμβάνουν υπηρεσίες ανοικτής κοινωνικής φροντίδας. 

Η πρόβλεψη αύξησης του τροφείου στο ποσό των €60,00 (έναντι των €40,00) για τα άτομα με ελαφριά και μέση νοητική αναπηρία ή άλλη αναπηρία, με ανεπτυγμένο βαθμό αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης, που διαμένουν σε Σ.Υ.Δ., συνιστά ένα αναντίρρητα θετικό βήμα για τη στήριξη του πλέγματος της κοινωνικής υποστήριξης των ατόμων αυτών στην κοινότητα.

Εντούτοις, το πλαίσιο εξακολουθεί να παραβλέπει την υψηλού βαθμού υποστήριξη που υπαγορεύουν οι ανάγκες των ατόμων με περιορισμένο βαθμό αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης που διαβιούν ή δύνανται να υποστηριχθούν ως προς τη διαβίωσή τους σε Στέγες, διατηρώντας αναντίστοιχη και αναλλοίωτη, για διάστημα που υπερβαίνει τη δεκαετία, τη στάθμη του δικαιούμενου ημερήσιου νοσηλίου – τροφείου για τις περιπτώσεις αυτές στο ύψος των €70,00.

Δοθέντος τούτου, η ΠΟΣΓΚΑμεΑ επαναλαμβάνει το αίτημά της για την ανάλογη επαναδιαπραγμάτευση – αύξηση του δικαιούμενου νοσηλίου – τροφείου των ατόμων με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες, με περιορισμένο βαθμό αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης – εξυπηρετούμενων σε Σ.Υ.Δ. ή/και τη θεσμοθέτηση νοσηλίου αυξημένης φροντίδας και υποστήριξης σε συνάρτηση με το είδος, τη βαρύτητα και το ηλικιακό εύρος των εξυπηρετούμενων κατηγοριών αναπηρίας, δεδομένου ότι όσο τα μεγέθη τους αυξάνουν, αντίστοιχες επιδράσεις ασκούνται εν πολλοίς και στο πραγματικό κόστος της παροχής των κοινωνικών υπηρεσιών προς τα άτομα με αναπηρία.

Συνεκτιμώντας δε και τις πρόσφατες κυβερνητικές δηλώσεις περί βελτίωσης των δημοσιονομικών δεικτών, θεωρούμε πως το επιχείρημα της στενότητας των δημοσιονομικών περιθωρίων που αποτέλεσε διαχρονικά τροχοπέδη στην υλοποίηση παρεμβάσεων προς όφελος των ατόμων με βαριές αναπηρίες, και όχι μόνο, δεν μπορεί πλέον να δικαιολογήσει την αδράνεια ούτε να συνιστά αιτία μη προτεραιοποίησης κρίσιμων ζητημάτων που άπτονται της αξιοπρεπούς διαβίωσης και της ισότιμης μεταχείρισης και αυτής της ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας.

Επίσης, δεν μπορεί να δικαιολογεί άλλο την οπισθοχώρηση στις προτεραιότητες του καθ’ ύλην αρμόδιου Υ.ΚΟΙ.Σ.Ο. της επεξεργασίας προβλέψεων για τη διασφάλιση της συνέχειας της παρεχόμενης υποστήριξης από τις δομές που παρέχουν υπηρεσίες ανοιχτής φροντίδας σε άτομα με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες (Κ.Δ.-Η.Φ., ΚΔΑΠ ΑμεΑ), με μονόδρομο πλέον για αυτό την ενίσχυση του ύψους των αποζημιώσεων του κατά περίπτωση πλαισίου (δικαιούμενα νοσήλια - τροφεία, μοναδιαία κόστη παροχής υπηρεσιών, αξίες τοποθέτησης κ.τ.ό), τουλάχιστον σε άμεση – και από τούδε αυτόματη – συνάρτηση με τις αναπροσαρμογές στον κατώτατο μισθό των τελευταίων χρόνων. Υπενθυμίζεται ότι παρά τα αιφνίδια, κλιμακούμενα και αλλεπάλληλα βάρη που καλούνται να απορροφήσουν που απορροφούν τα Κέντρα αυτά την τελευταία δεκαετία, οι αποζημιώσεις τους διατηρούνται απαράλλακτες και αμετακίνητες στο ίδιο ανάστημα εδώ και δεκαπέντε χρόνια. 

Δ. Πρόβλεψη για την εξομοίωση των αποζημιώσεων και των επιμέρους ρυθμίσεων για τις παρεχόμενες υπηρεσίες των Σ.Υ.Δ. ανεξαρτήτως πηγής χρηματοδότησης.

Για λόγους πληρότητας, συνέπειας, ισότιμης μεταχείρισης και ομοιόμορφης αντιμετώπισης των εξυπηρετούμενων με αναπηρία και των φορέων λειτουργίας Σ.Υ.Δ. που παρέχουν μεν τις ίδιες υπηρεσίες, αποζημιώνονται δε από διαφορετικές πηγές (κρατικούς ή κοινοτικούς πόρους), θεωρούμε εύλογη την άμεση επέκταση του πεδίου των αναθεωρημένων αποζημιώσεων, που βρίσκουν πλέον εφαρμογή για τις συμβεβλημένες Σ.Υ.Δ. με τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ., και των λοιπών ρυθμίσεων της πρόσφατης απόφασης, και στις ενταγμένες Πράξεις που υλοποιούνται από δομές Σ.Υ.Δ. με τη συγχρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.

Σε άλλη περίπτωση, η αντίφαση που θα διέπει τη μεταχείριση των Σ.Υ.Δ. και των ενοίκων τους, που αποζημιώνονται από κρατικούς πόρους έναντι εκείνων που χρηματοδοτούνται από κοινοτικούς, πέραν του ότι ακυρώνει την ισότιμη αντιμετώπιση φορέων που παρέχουν ίδιες υπηρεσίες, θα επενεργήσει αποσταθεροποιητικά στην εύρυθμη λειτουργία των τελευταίων - που κατά βάση λειτουργούν γονεϊκοί φορείς, καλύπτοντας το κενό και τις ελλείψεις που απορρέουν από την μη ανάληψη ευθύνης του κράτους για τη δημιουργία σχετικών δομών και υπηρεσιών υποστήριξης για τα άτομα με αναπηρία.

Ε. Διευκολύνσεις ή/και κίνητρα για την ανάπτυξη νέων Σ.Υ.Δ.

Σε ό,τι ειδικότερα αφορά το πεδίο / θεσμό της υποστηριζόμενης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρίες στην κοινότητα, προκειμένου να αποτραπεί ο ιδρυματισμός, να εξαλειφθεί η ανάγκη ιδρυματικής φροντίδας και να τελεσφορήσουν οι σκοπούμενες πολιτικές για την Αποϊδρυματοποίηση, η Ομοσπονδία μας εκτιμά ότι η ενίσχυση του προνοιακού χάρτη στη χώρα με τη διεύρυνση των Σ.Υ.Δ., δέον είναι να υποστηριχθεί περαιτέρω, με αναγκαίες παρεμβάσεις ή/και τροποποιήσεις του υφιστάμενου πλαισίου, ικανές να παράσχουν διευκολύνσεις ή/και κίνητρα για την ανάπτυξη νέων Στεγών.

Στην προοπτική αυτή, ευπρόσδεκτα, συντείνει και η στόχευση της Εθνικής Στρατηγικής για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2024 - 2030 (πυλώνας ΙΙ, δρ. 31) περί της επικαιροποίησης του νομοθετικού πλαισίου δημιουργίας Σ.Υ.Δ. και της προώθησης συνεργειών με φορείς για την από μέρους του Δημοσίου παραχώρηση ακινήτων της ιδιοκτησίας του, με σκοπό την ανάπτυξη νέων δομών.

Ενόψει δε του οριζόμενου, έως το τέλος του 2025, χρονοδιαγράμματος υλοποίησης της ανωτέρω προτεραιότητας, επιθυμούμε να πληροφορηθούμε για τις ενέργειες, τις οποίες το Υ.ΚΟΙ.Σ.Ο. ενδεχομένως υλοποιεί ή σκοπεί να υλοποιήσει στη συγκεκριμένη κατεύθυνση, καθώς και για το σύνολο των ζητημάτων που τέθηκαν υπόψη σας με το παρόν. Για τον λόγο αυτό ζητούμε να ορισθεί συνάντηση με αντιπροσωπεία της Ομοσπονδίας μας.

Η Ομοσπονδία μας, παραμένοντας σταθερά προσηλωμένη στη διεκδίκηση αξιοπρεπούς ζωής και ισότιμης μεταχείρισης για τα άτομα με βαριές και πολλαπλές αναπηρίες, ευελπιστεί για την άμεση και έμπρακτη ανταπόκριση του Υπουργείου σας, η οποία θα αποτελέσει ουσιώδη ένδειξη προτεραιοποίησης της κοινωνικής ισότητας και υποστήριξης του συγκεκριμένου, αυξημένης ευαλωτότητας, πληθυσμού.

Με εκτίμηση,

Για την ΠΟΣΓΚΑμεΑ,

Πίνακας αποδεκτών:

• Υπουργός Επικρατείας, κ.Χ.Γ.Σκέρτσος
• Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, κ. Πρ.Πύρρος
• Γενικός Γραμματέας Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής, κ. Κ. Γλούμης – Ατσαλάκης
• Διεύθυνση Ε.Υ.Σ.Ε.Κ.Τ.
• Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού των Περιφερειακών Προγραμμάτων (ΕΥΣΠεΠ)
• Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ)
• Πρωτοβάθμια σωματεία – μέλη της ΠΟΣΓΚΑμεΑ