ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ -ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ & ΣΧΟΛΙΑ ΤΗΣ ΠΟΣΓΚΑμεΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΚΥΑ- ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΔ (ΦΕΚ Β΄ 5582 / 12-12-2018)

ΠΡΟΣ: Αναπλ. Υπουργό Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

               κα Θεανώ Φωτίου

ΚΟΙΝ:-κ. Χρ. Βερναδάκη, Υπουργό Επικρατείας

            -κ. Γ. Χουλιαράκη, Αναπλ. Υπουργό Οικονομικών

            -κ. Μ. Γιαννακάκη, Γεν. Γραμματέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

            -κ. Δ. Καρέλλα, Γεν. Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης

            -ΕΣΑμεΑ

            -Φορείς μέλη ΠΟΣΓΚΑμεΑ

ΘΕΜΑ: «Παρατηρήσεις, απαραίτητες διορθώσεις και σχόλια της ΠΟΣΓΚΑμεΑ επί της νέας ΚΥΑ -Προϋποθέσεις Ίδρυσης και λειτουργίας ΣΥΔ (ΦΕΚ Β’ 5582/ 12.12/2018)»

Κυρία Υπουργέ,

Στις 12-12-2018 δημοσιεύτηκε η νέα ΚΥΑ Προϋποθέσεις Ίδρυσης και λειτουργίας ΣΥΔ (ΦΕΚ 5582/12-12-2018), στην οποία με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι δεν αναφέρεται στα έχοντας υπόψη, της ΚΥΑ, ο Νόμος. 4074/2012 άρθρο 19 παρ. α «Ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη στην κοινότητα ατόμων με αναπηρία») γεγονός ακατανόητο και απολύτως απαράδεκτο.

Κυρία Υπουργέ,

Θα περιμέναμε το νέο αυτό πλαίσιο να είναι εκσυγχρονιστικό και να προσεγγίζει το θέμα της διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία ως δικαίωμα (ν. 4074/12 άρθρο 19) και να "διευκολύνει την πλήρη απόλαυση αυτού του δικαιώματος από τα άτομα με αναπηρίες και την πλήρη ένταξη και συμμετοχή τους στην κοινωνία...", όπως ρητά αναφέρει ο εν λόγω νόμος. 

Το πλαίσιο όμως αυτό, όχι μόνο δεν κάνει ένα βήμα μπροστά και δεν διευκολύνει, αλλά σε πολλά σημεία του (όπως αναφέρονται και στις παρατηρήσεις μας παρακάτω), είναι οπισθοδρομικό και δημιουργεί εμπόδια.

1.     Στο Άρθρο 3 "Διακρίσεις Σ.Υ.Δ.":

Η φράση: "Οι Σ.Υ.Δ. είναι κατοικίες που διακρίνονται ανάλογα με τον βαθμό αυτονομίας των ενοίκων τους", πρέπει να διαγραφεί και να γίνει "Οι Σ.Υ.Δ. είναι κατοικίες που διακρίνονται ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων με αναπηρία που διαμένουν σε αυτές".

Η διάκριση των Στεγών πρέπει να γίνεται με βάση μόνο τον αριθμό των ενοίκων και όχι με το βαθμό αυτονομίας ή την αναπηρία τους. Με τις προβλέψεις του άρθρου 3, η διαβίωση στις μεγάλες στέγες –πέντε έως εννέα ατόμων-  (με βαθμό αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης χαμηλότερου του μέσου έως και πολύ χαμηλό), οι ΣΥΔ 5-9 ατόμων μετατρέπονται σε «μικρά άσυλα» (σε συνδυασμό και με το άρθρο 5, παρ. ζ. της παρούσας ΚΥΑ).

Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο όλων είναι ότι, στο άρθρο 3 της ΚΥΑ οι διακρίσεις των ΣΥΔ, δεν διασφαλίζουν το δικαίωμα του ατόμου με αναπηρία να επιλέξει (το ίδιο ή/και μαζί με τον έχοντα τη δικαστική του συμπαράσταση, κατά νόμο), με ποιόν και που θα διαβιεί, σε αντίθεση με όσα ορίζει η Διεθνής Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ (ν.4074/2012), όπου αναφέρεται ότι «…το άτομο με αναπηρία έχει το δικαίωμα της επιλογής που και με ποιους θα ζήσει…». 

Επιπλέον, στο τέλος της παραγράφου 1. β. του άρθρου 3, δημιουργείται ασάφεια και σύγχυση μεταξύ του ρόλου και της ύπαρξης του «Υπεύθυνου Συντονιστή» και του «Υπεύθυνου Λειτουργίας-Διαχείρισης».

2. Στο Άρθρο 4 «Διαδικασία ένταξης και αποχώρησης ενοίκων»

Στην παρ. 1 προβλέπεται η Έκθεση Κοινωνικού Λειτουργού (δεν διευκρινίζεται εάν είναι από ιδιωτικό ή δημόσιο φορέα).  Η ένταξη και διαβίωση των ΑμεΑ σε ΣΥΔ, είναι ΔΙΚΑΙΩΜΑ και δεν μπορεί να τίθεται σε καμία κοινωνική ή άλλη έρευνα και προϋπόθεση. Συνεπώς, θα πρέπει να διαγραφεί από τα προαπαιτούμενα.  Άλλωστε, η Κοινωνική Έκθεση διενεργείται στα πλαίσια της Διεπιστημονικής Ομάδας του Φορέα και αποτελεί μέρος του ιστορικού κάθε ΑμεΑ που διαμένει στη ΣΥΔ.

Στα έγγραφα που συνοδεύουν την αίτηση για ένταξη δεν αναφέρεται η Γνωμάτευση Προσδιορισμού Ποσοστού Αναπηρίας (Κ.Ε.Π.Α.), έγγραφο πλέον βασικό για την πιστοποίηση της φύσης και του βαθμού της αναπηρίας με αντικειμενικά κριτήρια.

Επίσης, δεν αποσαφηνίζεται η δυνατότητα αποδοχής/απόρριψης της αίτησης συμμετοχής ανάλογα με τη φύση του Φορέα και τα κριτήρια ένταξης υποψήφιου/-ας ωφελούμενου/-ης, όπως ορίζεται από τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας της Σ.Υ.Δ.

Στην παρ. 2, ένα από τα προαπαιτούμενα έγγραφα που συνοδεύουν την αίτηση είναι η έκθεση Κοινωνικού Ιστορικού από ανεξάρτητο Κοινωνικό Λειτουργό. Δε διευκρινίζεται, ωστόσο, αν ο Κοινωνικός Λειτουργός που θα εκδώσει το εν λόγω Κοινωνικό Ιστορικό, θα υπάγεται σε κρατικό ή ιδιωτικό Φορέα, δημιουργώντας έτσι σύγχυση.

3.     Στο  Άρθρο 5 "Υποχρεώσεις Φορέα":

Στην παράγραφο ζ. αναφέρεται, μεταξύ των υποχρεώσεων του φορέα, ότι:

"ζ. Διαρκή φροντίδα αγωγής για την αξιοποίηση, διατήρηση ή αποκατάσταση, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, των προσωπικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων των ενοίκων, ώστε να επιτυγχάνεται ο βέλτιστος βαθμός αυτονομίας, ανάπτυξης της προσωπικότητας της κοινωνικής συμμετοχής και ενίσχυσης των δυνατοτήτων των ενοίκων ώστε να έχουν περισσότερες ευκαιρίες για εργασία."

Οι ΣΥΔ είναι κατοικίες και δεν γίνεται αποκατάσταση μέσα σε αυτές, διότι εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο τότε δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για δομές αποϊδρυματισμού και διαβίωσης των ΑμεΑ στην κοινότητα, αλλά για δομές ασυλικού τύπου.

Όμως, οι ΣΥΔ, θα ΠΡΕΠΕΙ να μεριμνούν ώστε τα διαμένοντα σε αυτές ΑμεΑ να μετέχουν και να παρακολουθούν απρόσκοπτα τα προγράμματα ημερήσιας φροντίδας, αποκατάστασης, δημιουργικής απασχόλησης, εργασίας κ.ο.κ., ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή και κανονική τους κοινωνική ένταξη, αποκαταστασιακή και ψυχοκοινωνική φροντίδα και ομαλότητα.

Για τους λόγους αυτούς και χρειάζεται ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ διόρθωση της παραγράφου ζ, ως εξής:

"ζ. Μέριμνα για τη διαρκή φροντίδα αγωγής για την αξιοποίηση, διατήρηση ή αποκατάσταση, στο μέγιστο δυνατό βαθμό,……ενίσχυσης των δυνατοτήτων των ενοίκων ώστε να έχουν περισσότερες ευκαιρίες για εργασία."

4. Στο Άρθρο 6 "Οργανωτική Διάρθρωση του Φορέα / Προσωπικό ΣΥΔ"

Κατηγορία ΣΥΔ Ελάχιστο Προσωπικό:

Για τις ΣΥΔ  1-4 ατόμων και 5-6 ατόμων όπως διακρίνονται στην ΚΥΑ (…δεν απαιτείται εικοσιτετράωρη παρουσία προσωπικού, η υποστήριξη παρέχεται από δύο (2) τουλάχιστον μέλη προσωπικού……), με το προσωπικό που περιγράφεται, δεν μπορούν να φιλοξενήσουν άτομα με συνυπάρχουσα τη νοητική αναπηρία, διότι για τα άτομα αυτά (που είναι η συντριπτική πλειονότητα, απαιτείται εικοσιτετράωρη παρουσία προσωπικού υποστήριξης των ατόμων αυτών.

Οι ΣΥΔ 5-7 και 8-9 ατόμων, όπως περιγράφονται, (μετατρέπονται σε μικρά άσυλα) προορίζονται για να φιλοξενήσουν άτομα μόνο με… (χαμηλότερο του μέσου έως και πολύ χαμηλό βαθμό αυτονομίας/λειτουργικότητας).

Ο Παραπάνω διαχωρισμός εκτός από το ότι παραβιάζει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, είναι και από επιστημονικής άποψης λάθος, γιατί α) η συμβίωση χαμηλής λειτουργικότητας ατόμων  με πιο λειτουργικά άτομα είναι προς όφελος και των δύο, β) στα χαμηλής λειτουργικότητας άτομα παρέχεται καλύτερη φροντίδα όταν είναι ενταγμένα σε  μικρές ομάδες.

5.  Άρθρο 10 

Στον πολύ ευαίσθητο τομέα της οικονομικής διαχείρισης δεν αναφέρεται πουθενά ο Φορέας ίδρυσης και λειτουργίας ΣΥΔ §1, §4 ο οποίος σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα έχει την ευθύνη της οικονομικής διαχείρισης.

Επομένως δεν μπορεί η αρμοδιότητα αυτή να ανατίθεται στον Συντονιστή.

6. Στο Άρθρο 11 "Χωροθέτηση  Σ.Υ.Δ.":

Ένας φορέας μπορεί να λειτουργεί μέχρι τρεις (3) Σ.Υ.Δ. 1-6 ατόμων στο ίδιο κτίριο ή σε κτιριολογικό συγκρότημα εντός ενιαίου οικοπέδου, η κάθε μια με ανεξάρτητη είσοδο. Αυτή η πρόβλεψη, κάθε άλλο παρά διασφαλίζει και συνάδει με το ότι "οι ΣΥΔ είναι κατοικίες", ούτε βέβαια με ότι προβλέπει και το σχέδιο αποϊδρυματισμού που έχει ξεκινήσει το Υπουργείο Εργασίας και στο οποίο αναφέρονται οι ΣΥΔ ως μικρές, ευέλικτες δομές εντός της κοινότητας, στις  όποιες θα τοποθετηθούν και θα διαβιούν τα φιλοξενούμενα σε δημόσια ιδρύματα ΑμεΑ.

Επίσης, προκειμένου για ΣΥΔ 5-9 ατόμων, ο φορέας δύναται να λειτουργεί μόνον μία ανά κτίριο ή μέχρι δύο σε κτιριολογικό συγκρότημα εντός ενιαίου οικοπέδου, επίσης με διακριτές εισόδους και υποδομές (οξύμωρο είναι γιατί δεν επιτρέπονται δύο ΣΥΔ των 9 ατόμων στο ίδιο κτιριολογικό συγκρότημα ή στο ίδιο κτίριο, εφόσον 2*9=18άτομα και αντίστοιχα, στην προηγούμενη παράγραφο 3*6=18άτομα !!!!!!).

7. Στο Άρθρο 15 "Μεταβατικές και Λοιπές Διατάξεις", η παράγραφος που αναφέρει:

«Υφιστάμενες Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης που ήδη λειτουργούν με νόμιμη άδεια ίδρυσης και λειτουργίας οφείλουν να προσαρμοστούν στις διατάξεις της παρούσας εντός δύο ετών από τη δημοσίευσή της, με εξαίρεση τα προβλεπόμενα στα άρθρα 11, 13 και 14 αυτής.»

Δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα και πρέπει να διαγραφεί και να επανέλθει η διατύπωση που υπάρχει και στην ΚΥΑ του 2007:

«Υφιστάμενες Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης που λειτουργούν με νόμιμη άδεια ίδρυσης και λειτουργίας συνεχίζουν να λειτουργούν με το ίδιο νομοθετικό πλαίσιο.»

Καθώς και η παράγραφος που αναφέρει:

«Οι Φορείς, οι οποίοι κατά τη δημοσίευση της παρούσας, έχουν λάβει άδεια ίδρυσης και λειτουργίας βάσει του προϋφιστάμενου καθεστώτος ή άδεια οικοδομής από την αρμόδια υπηρεσία δόμησης, αλλά δεν έχουν ακόμη προβεί σε έναρξη εργασιών ανοικοδόμησης, οφείλουν να εφαρμόσουν πλήρως την παρούσα.»

Δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα σε φορείς που μετά από διαδικασίες 2-3 ετών έχουν εντάξει την ανέγερση ΣΥΔ στο ΕΣΠΑ, έχει διενεργηθεί διαγωνισμός αναδόχου, έχει υπογραφεί σύμβαση μεταξύ Περιφέρειας και αναδόχου και οι εργασίες ξεκινούν άμεσα ή έχουν ήδη ξεκινήσει.

Η συγκεκριμένη παράγραφος του άρθρου 15 της ΚΥΑ θα πρέπει να< διατυπωθεί ως εξής:

«Οι Φορείς που έχουν λάβει άδεια ίδρυσης και λειτουργίας βάσει του προϋφιστάμενου καθεστώτος ή άδεια οικοδομής από την αρμόδια υπηρεσία δόμησης, αλλά δεν έχουν ακόμη προβεί σε έναρξη εργασιών ανοικοδόμησης ή/και Φορείς που ήδη έχουν ενταχθεί σε συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα για την ίδρυση και λειτουργία ΣΥΔ, συνεχίζουν τη λειτουργία τους ή/και τις εργασίες ανοικοδόμησης, βάσει του καθεστώτος με το οποίο αδειοδοτήθηκαν και ίσχυε μέχρι την έκδοση της παρούσας ΚΥΑ.»

Κυρία Υπουργέ,

Η έκπληξή μας για το περιεχόμενο της παρούσας ΚΥΑ, η οποία βρίθει σημείων ασύμβατων με τη Σύμβαση και το ν.4074/2012, γίνεται ακόμα μεγαλύτερη με δεδομένο το πρόγραμμα αποϊδρυματισμού για τις δημόσιες δομές ΑμεΑ ασυλικού τύπου που έχετε προσωπικά εξαγγείλει και βρίσκεται στα αρχικά στάδια εφαρμογής του, το οποίο έχετε ήδη παρουσιάσει και σε ευρωπαϊκές συναντήσεις σας, συμβατό με τη Σύμβαση και το οποίο χαιρετίσαμε και στηρίζουμε κριτικά ως αναπηρικό κίνημα κι εμείς ως ΠΟΣΓΚΑμεΑ.

Η ΚΥΑ αυτή, πέραν της ασυμβατότητάς της με τη Σύμβαση και ότι αυτή προβλέπει για το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να διαβιούν στην κοινότητα, τορπιλίζει και το πρόγραμμα αποϊδρυματισμού που το Υπουργείο Εργασίας ξεκίνησε -και πολύ σωστά- ήδη να υλοποιεί.

Ζητάμε την αναστολή εφαρμογής της παρούσης ΚΥΑ και την άμεση έναρξη ουσιαστικής διαβούλευσης, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία ΣΥΔ, αξιοποιώντας την εμπειρία που υπάρχει από την ως τώρα λειτουργία των ΣΥΔ, που να σέβεται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και προπάντων τη διαβίωση των ατόμων με αναπηρίες, μέσα στην κοινότητα και με αξιοπρέπεια.

Αυτό το δικαίωμα, καθώς και το θεσμό των ΣΥΔ, για τη θεσμοθέτηση, ίδρυση και λειτουργία πρωτοστάτησε το αναπηρικό κίνημα, με μπροστάρηδες εμάς τους γονείς των ατόμων με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο Down, εγκεφαλική παράλυση και πολλαπλές αναπηρίες, θα συνεχίσουμε να τα υπερασπιζόμαστε και να τα προασπίσουμε μέχρι τέλους.

Εάν αυτή η ΚΥΑ δεν αποσυρθεί, διορθωθεί και επανεκδοθεί, είμαστε υποχρεωμένοι να προσφύγουμε στα εθνικά, αλλά και στα αρμόδια Ευρωπαϊκά όργανα και θεσμούς, για την άμεση ακύρωσή της.

Ευελπιστούμε στην άμεση ανταπόκρισή σας και στην απόσυρση της εν λόγω ΚΥΑ και την επανέκδοσή της μετά από ουσιαστική διαβούλευση με την ΠΟΣΓΚΑμεΑ και τους φορείς μέλη της -που πρώτοι αυτοί ίδρυσαν και ήδη λειτουργούν την συντριπτική πλειονότητα των υφιστάμενων ΣΥΔ- προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία ΣΥΔ στη χώρα μας.

Για την ΠΟΣΓΚΑμεΑ,   

              Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ                                 Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

            ΙΩΑΝΝΗΣ  ΛΥΜΒΑΙΟΣ                   ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ