ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΥΠΟΥΡΓΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΜΗΤΡΩΟ ΑΝΕΡΓΩΝ ΑμεΑ ΤΟΥ ΟΑΕΔ

ΠΡΟΣ:    Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ.Κ.Χατζηδάκη

ΚΟΙΝ.:    (σχετ.: πίνακας αποδεκτών)

ΘΕΜΑ: «Η ΠΟΣΓΚΑμεΑ ζητά την τροποποίηση του καθεστώτος εγγραφής των ατόμων με νοητική αναπηρία, ανεξαρτήτως κρίσης περί μη ικανότητας άσκησης βιοποριστικού επαγγέλματος, στο ειδικό μητρώο ανέργων με αναπηρία του ΟΑΕΔ, για τη δυνατότητα συμμετοχής τους σε προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης»  

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ,

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων Ατόμων με Αναπηρία (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ), ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), αποτελεί το δευτεροβάθμιο όργανο του αναπηρικού κινήματος, που εκπροσωπεί τα άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο down, εγκεφαλική παράλυση, βαριές και πολλαπλές αναπηρίες, και τις οικογένειές τους, μέσω των Σωματείων Γονέων και Κηδεμόνων στην ελληνική επικράτεια, έχοντας ως αποστολή τη διεκδίκηση και προστασία των δικαιωμάτων τους.

Με το παρόν έγγραφό της, η ΠΟΣΓΚΑμεΑ, συμμεριζόμενη απολύτως και τα αιτήματα πολλών Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων ατόμων με αναπηρία, ορισμένα εξ αυτών έχουν τεθεί υπόψη σας[1], απευθύνεται σε εσάς προκειμένου να ζητήσει την εκ μέρους σας παρέμβαση για την επεξεργασία απόφασης ή άλλης ρύθμισης που θα επιτρέπει τη δυνατότητα εγγραφής στο ειδικό μητρώο ανέργων με αναπηρία του ΟΑΕΔ, των ατόμων με νοητική αναπηρία στις περιπτώσεις που, παρά την κριθείσα από τις αρμόδιες Υγειονομικές Επιτροπές μη ικανότητα ανάληψης βιοποριστικής εργασίας, δύνανται να απασχολούνται / αυτοαπασχολούνται υπό τις δυνατότητες και προϋποθέσεις που έχουν ήδη εισαχθεί στην ελληνική έννομη τάξη.  

Όπως γνωρίζετε, ορισμένα χρόνια πριν, ο νομοθέτης, αναγνωρίζοντας το αυξημένο κόστος διαβίωσης, απότοκο της αναπηρίας, καθώς και τους επιβαρυντικούς παράγοντες που εμποδίζουν την ισότιμη μεταχείριση των ατόμων με αναπηρία, την απόλαυση θεμελιωδών δικαιωμάτων εκ μέρους τους, την πρόσβαση σε κάθε πτυχή της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στην εργασία (άρθρο 27 της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ, Ν.4074/2012), ουσιαστικώς και ευστόχως, θεσμοθέτησε:

-     τη δυνατότητα στα άτομα με αναπηρία, περιλαμβανομένης της νοητικής, τα οποία συμμετέχουν σε προγράμματα κατάρτισης, ενίσχυσης της απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της αυτοαπασχόλησης ή/και εργάζονται σε Κοιν.Σ.Επ. και λαμβάνουν επίδομα πρόνοιας ή επιδόματα επανένταξης ή οποιασδήποτε μορφής νοσήλιο ή παροχή, να μην χάνουν αυτές τις παροχές αλλά να συνεχίζουν να τις εισπράττουν ταυτόχρονα και αθροιστικά με την αποζημίωση από τη συμμετοχή τους στα προγράμματα αυτά ή/και την αμοιβή τους από την απασχόληση στην Κοιν.Σ.Επ.. (κατ’ άρθρο 13 του Ν.4331/2015).

-     τη δυνατότητα τα άτομα με νοητική αναπηρία, με ποσοστό 50% και άνω, να αναλαμβάνουν μισθωτή απασχόληση ή αυτοαπασχόληση για λόγους κοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής ένταξης, υπό την προϋπόθεση διατύπωσης γνώμης προς τούτο από μονάδα ψυχική υγείας, χωρίς επίσης η συνθήκη να επηρεάζει τη σχετική κρίση αξιολόγησης αναπηρίας περί ανικανότητας για εργασία κατά τη διαδικασία πιστοποίησης αναπηρίας από τα ΚΕΠΑ και, αίροντας την εφαρμογή γενικών και ειδικών διατάξεων που προβλέπουν διακοπή ή περικοπή της σύνταξης αναπηρίας ή της σύνταξης λόγω θανάτου και των προνοιακών ή άλλων επιδομάτων που ο/η δικαιούχος της εν θέματι απασχόλησης λαμβάνει (κατ’ άρθρο 23 του Ν.4488/2017).  

Από την πρόσβαση στις δυνατότητες αυτές δεν αποκλείονται τα άτομα με νοητική αναπηρία σε ποσοστό 67% και άνω, που παραμένουν για την απασχόληση των ανωτέρω μορφών, δικαιούχα της ένταξης στο «Πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης ατόμων με βαριά αναπηρία», ανεξαρτήτως της ‘μη ικανότητας προς εργασία’ που είθισται να αναγράφεται επί της πιστοποιήσεως της αναπηρίας τους.  

Ακόμη, όμως, και όταν το δίκαιο αναγνωρίζει δικαιώματα και επιβάλλει δικλείδες ασφαλείας σε επαρκές επίπεδο για την απόλαυση και διασφάλισή τους, η απουσία αντίστοιχων μηχανισμών για τη στήριξή τους, επί της ουσίας απειλεί να ματαιώσει την πρακτική εφαρμογή τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, σήμερα, αποτελεί πως παρά την ύπαρξη πληθώρας ιδιωτικών φορέων, Κοιν.Σ.Επ. κ.α. νομικών μορφών, που εκφράζουν τη βούληση να υποστηρίξουν την απασχόληση ατόμων με νοητική αναπηρία, παρά την τεκμαιρόμενη μη ικανότητα προς τούτο από τα πιστοποιητικά ΚΕΠΑ, όπως και δραστηριοτήτων που δύνανται να στηρίξουν την ένταξή τους στην παραγωγική διαδικασία, υπό συνθήκες προστατευόμενου περιβάλλοντος για τις ανάγκες τους (λ.χ. προστατευόμενα παραγωγικά εργαστήρια για την απασχόληση, τη διάθεση των προϊόντων και την παροχή των υπηρεσιών τους), στη δυσχερή οικονομική συγκυρία αποθαρρύνονται, διαπιστώνοντας ότι επωμίζονται εξ ολοκλήρου το μισθοδοτικό και μη μισθοδοτικό κόστος για την απασχόληση αυτή, μέρος του οποίου θα μπορούσε να καλυφθεί από τον ΟΑΕΔ, μέσω της ένταξής τους σε προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης.

Επικρατέστερη και προφανής αιτία για αυτό είναι, όχι η απαγορευτική υπαγωγή των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα στα σχετικά προγράμματα επιχορήγησης εργοδοτών, αλλά η εγγραφή των ανέργων με αναπηρία στο ειδικό μητρώο του ΟΑΕΔ υπό την προϋπόθεση η εν ισχύ γνωμάτευση αναπηρίας να πιστοποιεί ικανότητα για εργασία.

Η ανελαστική αυτή προϋπόθεση θέτει κατ’ ουσίαν προσκόμματα στην υποστήριξη της απασχόλησης των αναπήρων που λογίζονται ως μη ικανοί για άσκηση βιοποριστικού επαγγέλματος, οδηγώντας, για την απασχόλησή τους, όπου προβλέπεται, στη μετακύλιση του βάρους στις επιχειρήσεις και, όχι σπάνια, μη δυνάμενες να το επωμιστούν, στην απόσυρση των σχετικών προθέσεών τους. Περαιτέρω, αντιβαίνει στη βούληση του νομοθέτη, καταργώντας την πρόθεσή του για τη στήριξη της ομάδας αυτής μέσω των θεσμοθετήσεων που προεκτέθηκαν. Θα μπορούσε ενδεχομένως να ερμηνευθεί και ως διακριτική μεταχείριση σε βάρος των συγκεκριμένων ατόμων με αναπηρία, από τη στιγμή που η υφιστάμενη νομοθεσία τους παρέχει μεν υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα εργασίας, πλην όμως στην πράξη εμποδίζονται να κάνουν χρήση των δυνατοτήτων πρόσβασης σε αυτή, σε ίση βάση με τους υπόλοιπους, κατά παρέκκλιση από τον Ν.4443/2016.

Κύριε Υπουργέ,

Εκτιμούμε ότι η εγγραφή των ενηλίκων ατόμων με νοητική αναπηρία στα ειδικά μητρώα του ΟΑΕΔ, παρά την αναγραφόμενη μη ικανότητα για εργασία στα πιστοποιητικά των ΚΕΠΑ, δεν αντιστρατεύεται και δεν υπονομεύει το πνεύμα και τους στόχους της υφιστάμενης νομοθεσίας για την αρωγή τους στους τομείς της κοινωνικής ένταξης και εργασίας, ούτε και των πολιτικών απασχόλησης του ΟΑΕΔ που σκοπούν στην άρση των κοινωνικών και εργασιακών αποκλεισμών που απειλούν τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.

Παρότι η ‘ανικανότητα προς εργασία’ επιφέρει την απώλεια της ιδιότητας του ανέργου που δικαιούται επιδότηση της απασχόλησής του, η δυνατότητα θα μπορούσε, έστω περιοριστικά, να παρασχεθεί για την εκπλήρωση των προβλέψεων των Ν.4331/2015, άρθρο 13 και Ν.4488/2017, άρθρο 23, υπό τις προϋποθέσεις των νόμων αυτών και με την ταυτόχρονη πρόβλεψη να μην ασκείται, με άλλο τρόπο, έμμεσο δικαίωμα από την αναπηρία στα κατά περίπτωση προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης από εγγεγραμμένο άνεργο μέλος της οικογένειας στα μητρώα του Οργανισμού.

Ως εκ τούτου, την επεξεργασία της παραπάνω ή όποιας άλλης σχετικής πρόβλεψης δύναται να άρει τον περιορισμό της εγγραφής στα ειδικά μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ των ατόμων με νοητική αναπηρία, μη ικανών για εργασία, κατά τεκμήριο ΚΕΠΑ, με το παρόν αιτούμαστε να εξετάσετε.

Κύριε Υπουργέ,

Οι επιταγές του άρθρου 27 «Εργασία και Απασχόληση» της Διεθνούς Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ (Ν.4074/2012) αφορούν όλα τα άτομα με αναπηρία, ανεξαρτήτως κατηγορίας και βαρύτητας, όλα τα είδη, μορφές και τομείς απασχόλησης, όλα τα είδη επαγγελματικής κατάρτισης και όλες τις υπηρεσίες απασχόλησης.

Είναι γνωστή η κατηγορηματική θέση του αναπηρικού κινήματος, όπως έχει εκφραστεί πλείστες φορές από την ΕΣΑμεΑ και τις δευτεροβάθμιες οργανώσεις της, για την κατάργηση του παρωχημένου, αδόκιμου σε σχέση με τη δικαιωματική προσέγγιση για την αναπηρία και προσβλητικού χαρακτηρισμού “ανίκανος προς κάθε βιοποριστική εργασία” που αναφέρεται στα πιστοποιητικά αναπηρίας των ΚΕΠΑ. Όρος, ο οποίος, πέραν των υποτιμητικών επιλογών του, λειτουργεί και ως ανυπέρβλητο εμπόδιο για την ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην εργασία, αποκλείοντας το μέρος των οποίων στο πιστοποιητικό αναπηρίας περιλαμβάνεται αυτός ο χαρακτηρισμός από την ένταξη στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ και ως εκ τούτου από τη συμμετοχή στα προγράμματα απασχόλησης, κατάρτισης ή και άλλων ευεργετικών διατάξεων.

Εφόσον, σήμερα, απόκριση στο αίτημα αυτό είναι ότι: «σύμφωνα με τον e-ΕΦΚΑ, ο χαρακτηρισμός αυτός αναγράφεται στις γνωστοποιήσεις, όταν ζητηθεί με παραπεμπτικό από τον ασφαλιστικό φορέα και για συγκεκριμένο λόγο. Για παράδειγμα, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να αξιώσει ένα παιδί σύνταξη θανόντα κηδεμόνα» (απόσπασμα από την προ έτους έκθεση διαβούλευσης επί του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ), φρονούμε στο παρόν ως θεμιτό και συνετό, τα άτομα με νοητική αναπηρία, που έχουν κριθεί ως ανίκανα για εργασία, να μπορούν τουλάχιστον να συμμετέχουν σε προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης και κατάρτισης, κατά το μέρος και σε συνέπεια με το ήδη θεσμοθετημένο πλαίσιο για την προστασία τους.

Διατηρώντας την πεποίθηση ότι είναι αντιληπτή η σοβαρότητα του θέματος που τέθηκε υπόψη σας, προσδοκούμε στην άμεση παρέμβασή σας για την επίλυσή του, με αποκλειστικό γνώμονα την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στην πρόσβαση στην εργασία, στη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στην αξιοπρεπή διαβίωση στην κοινότητα.   

Με εκτίμηση,

Για την ΠΟΣΓΚΑμεΑ, 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Ιωάννης Μοσχολιός

Η ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Φωτεινή Ζαφειροπούλου  

*** Σημ: Το αίτημα ικανοποιήθηκε εντός ημερών, με σχετική εγκύκλιο που εστάλη στις Υπηρεσίες του ΟΑΕΔ
(ακολουθεί για πληρέστερη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων)